Schatten van Brabant – Dr. Terruwe

Door Tonny Michels-Jacobs

Psychiater dr. Anna Alberdina Anthoinetta Terruwe (Vierlingsbeek, 19 augustus 1911 – Deurne, 28 april 2004) werd landelijk bekend en berucht om de door haar ontwikkelde bevestigingsleer.

Anna Terruwe werd geboren als dochter van koopman Johannes Th. Terruwe (1885-1950) en diens echtgenote Catharina Th.E.H. Korbmacher (1881-1969), een verloskundige. In 1913 kreeg Anna er een broertje bij, de latere priester Johannes E.A. Terruwe († 1989). In 1921 verhuisde het gezin van Vierlingsbeek naar Deurne, waar de familie te midden van welgestelde families in een herenhuis aan de Stationslaan ging wonen. In dit huis zou Anna Terruwe tot haar dood blijven wonen. Beide grootmoeders woonden eveneens in Deurne. Anna zelf bleef ongetrouwd en kinderloos.

Bevestigingsleer

Anne Terruwe is bekend geworden door haar bevestigingsleer, een psychiatrische en psychologische theorie die zich misschien het best laat omschrijven in haar eigen woorden: ‘Mensen die elkaars goed-zijn schouwen, laten elkaar het goede voelen’. In 1949 promoveerde Terruwe op het proefschrift ‘De neurose in het licht der rationele psychologie’. Hierin ging zij in op de theorieën van Sigmund Freud, die stelde dat het grootste deel van het menselijk gedrag door seksuele driften wordt bepaald en dat neurosen ontstaan door het onderdrukken daarvan.

Terruwe nuanceerde dit door te stellen dat veel negatief gedrag en veel neurosen te verklaren zijn door verwaarlozing in de jeugd en dat de mens, als sociaal wezen, dringend behoefte heeft aan bevestiging en onbaatzuchtige liefde. Een gebrek aan bevestiging leidt, volgens Terruwe, tot frustratieneurose en ‘zelfbevestigend’ compensatiegedrag, bijvoorbeeld verslaving of materialisme. De kern van het helingsproces is dan ook het hervinden van de eigenwaarde door wederzijdse bevestiging. Door het goede in elkaar te zien en elkaar hierin te bevestigen, ontstaat vertrouwen en het vermogen om liefde te geven.

Beroepsverbod ten behoeve van religieuzen

Freud was als atheïst van mening dat geloof en kerk tot verdringing van driften zouden leiden. Terruwe, die katholiek was, meende echter dat er wel degelijk bevestiging in het geloof te vinden was. Verder stelde ze dat seksualiteit en liefde twee verschillende dingen waren en dat een conflict hiertussen of verdringing ervan tot ernstige problemen kon leiden.

Ze mocht lange tijd geen geestelijken meer behandelen. In de studie: ‘Relatie als instrument van genezing’, door S. van de Berkt, Kerkrade, januari 2000, wordt ingegaan op de bevestigingsleer van Anna Terruwe, in het perspectief van het theologisch-personalistisch denken van Maurice Zundel osb.

De weerhoudende liefde werkt genezend naar de ander toe, die nood ervaart, door middel van een (plaatsvervangende) affectieve band die ontstaan kan. Het is de positieve bevestiging die relationeel ervaarbaar wordt. Relatie kan dan een instrument van genezing zijn of worden.

Rehabilitatie

Anna Terruwe verbleef tussen 1923 en 1929 in Eindhoven en in 1930 vertrok ze naar Utrecht, vermoedelijk om te studeren. Met haar bevestigingsleer kwam ze in botsing met de rooms-katholieke Kerk. Het werd door ingrijpen van Rome aan priesterstudenten verboden nog langer ‘katholieke vrouwelijke psychiaters’ (dat wil zeggen Terruwe) te bezoeken. In 1965 werd ze gerehabiliteerd, eerst door kardinaal Bernardus Alfrink, later ook door het Vaticaan zelf. Haar inspirator, de Nijmeegse pater redemptorist, rechtsgeleerde en moraaltheoloog prof. Willem Duynstee, werd naar Rome verbannen, maar mocht uiteindelijk naar Nederland terugkeren. Volgens geruchten zou Duynstee zelfs genomineerd zijn geweest om van paus Paulus VI als ultieme rehabilitatie de kardinaalshoed te krijgen. Duynstee overleed echter plotseling in 1968. Terruwe is meer dan eens door Paulus VI in privé-audiëntie ontvangen. Bij haar dood wijdde de Osservatore Romano, spreekbuis van het Vaticaan, lovende aandacht aan de hoogbejaarde psychiater en haar bevestigingsleer.

Terruwe heeft in haar tijd sterk geleden onder de jaren van wantrouwen en afwijzing door Rome. In kleine kring verspreidde zij haar boekje ‘Opening van zaken’; zij was verbaasd dat het boekje uiteindelijk toch de weg naar de media vond. Desondanks bleef zij een solide supporter van haar Kerk. Zij ging niet mee met degenen in haar kerk die in zaken als het priestercelibaat of de geboortebeperking voor grotere vrijheid ijverden.
Anna Terruwe-prijs

Vlak na haar dood kwam de bundel ‘Bevestiging – erfdeel en opdracht, Anna Terruwe’ uit, onder redactie van de Vlaamse prof. Herman Vekeman (uitgeverij Damon), waar vele sympathisanten aan hebben meegewerkt. Zij is inmiddels uitgegroeid tot een goeroe, met enerzijds grote bewonderaars en anderzijds mensen die er niets van moeten hebben. De Radboud Universiteit Nijmegen stelde in 2006 een Anna Terruwe-prijs beschikbaar voor scripties over de bevestigingsleer.

Op 13 september 2008 werd in de Sint Willibrorduskerk te Deurne een gedenkteken voor haar onthuld op initiatief van de werkgroep Terruwe Gedenkteken en het bestuur van de dr. Anna Terruwe Stichting. Ook zal daar een pleintje op de hoek van de Schuifelenberg en Stationsstraat naar haar worden vernoemd.

Vgl. pdf-document: www.schattenvanbrabant.nl/Anna Terruwe.pdf

Bron : www.schattenvanbrabant.nl